Een nieuwe schooljaar en voor de kinderen een nieuwe leerkracht en misschien zijn er binnen de groep zelfs wisselingen.  De eerste schoolweken worden niet voor niets de gouden schoolweken genoemd: juist deze weken zijn er om van een groep een echte groep te maken!  Hoe kun je nu aan de groepsvorming werken? Welke fases kennen we in dit proces en welke begeleiding is daar van jou als leerkracht gewenst?  In deze blog lees je hier alles over. 

Groepsvorming: zo maak je van een groep een échte (sterke) groep!

Hoe zat het ook alweer? De groepsvorming kent volgens Tuckman vijf fasen:

1. Forming: Kennismaking en orientatie
2. Storming: strijd om invloed -> rangorde in de groep
3. Norming: gemeenschappelijke normen
4. Performing:  langere periode van rust en plezierige samenwerking
5. Adjourning: groep houdt op te bestaan

Misschien vraag je je af of deze processen altijd zo verlopen? Wanneer de groepssamenstelling opeens wijzigt (bijv. andere leerkracht/nieuwe leerling) begint dit proces weer van voor af aan. Wanneer je je hier bewust van bent, kun je ook bepalen welke ondersteuning de kinderen op dit moment van jou als leerkracht nodig hebben.

Groepsprocessen

Deze groepsprocessen lopen direct bij de start van de gouden weken, maar zouden ook later in het jaar nogmaals kunnen plaatsvinden. Bijv. bij een nieuwe leerkracht of nieuwe leerling in de klas. Als leerkracht heb je veel invloed op deze groepsprocessen. Maar wat vraagt de groep op dat moment van de leerkracht?

Forming: De eerste fase waar de kennismaking plaatsvindt. De leerkracht moet er juist in deze fase voor zorgen dat de leerlingen met elkaar in gesprek gaan. Daarnaast moet de leerkracht echt de tijd nemen om ondersteuning te bieden bij het ontdekken van de leer- en leefomgeving. Daarnaast moet de leerkracht gericht zijn op elk kind en ieder kind het gevoel geven erbij te horen.

Storming: Er wordt gestreden om invloed en daarom is het belangrijk dat de leerkracht hulp biedt bij het bepalen van ieders positie in de groep. Doordat er gestreden kan worden om invloed kunnen er ook conflicten ontstaan. De leerkracht moet het voorbeeld nemen door te praten over oplossingen in plaats van problemen. Geef iedereen daarbij het respect voor hun mening en hun karakter. Daarnaast is het erg belangrijk om activiteiten aan te bieden die pestgedrag voorkomen.

Norming: als leerkracht is het er belangrijk om duidelijk te zijn. Stel (samen) regels op en geef je verwachtingen qua gedrag aan. Zorg er voor dat de situatie voor iedereen veilig is.

Performing: De fase van rust en een plezierige samenwerking is opgestart. Als leerkracht is het belangrijk om deze situatie te bewaken, zodat er plezier, rust en orde bijft. Maar investeer in deze fase ook in het stimuleren van samenwerking tusen kinderen. Daarnaast verloopt het proces zo, dat je ook meer aandacht kunt besteden aan ieders talent.

Adjourning: als de groep aan het eind van het schooljaar (of misschien eerder) is het belangrijk dat de fase van fijn samenwerking niet opeens voorbij is, maar dat je de kinderen voorbereidt op het naderende afscheid. Zorg ervoor dat je het schooljaar fijn kunt afsluiten.

Investeren in de groepsprocessen tijdens de gouden schoolweken

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen heb jij als leerkracht een belangrijke rol in deze processen. Jij moet de regie houden en dit zal makkelijker zijn wanneer je zorgt dat de kinderen elkaar en jou snel leren kennen. Daarom is het ook goed om in de formingsfase direct ook te gaan werken aan de normingsfase, zodat de stormingsfase veel soepeler zal verlopen.

Oke, maar wat nu te doen?
Sommige methodes voor de sociaal-emotionele ontwikkeling besteden al veel aandacht aan deze fases (bijv. de Vreedzame school) maar zelfs dan is het goed om nog extra aandacht te besteden aan de fases om deze goed te laten verlopen.

Per fase zou je het volgende kunnen ondernemen:

Forming

• Leerlingen begroeten bij de deur
• Leerlingen zichzelf laten presenteren aan de hand van een onderwerp.
• Elkaar interviewen in binnen- en buitenkring
• Bal overgooien in een kring: diegene die de balt vangt vertelt wat over zichzelf
• Verwachtingen over het nieuwe schooljaar naar elkaar uiten
• Samenwerkingsopdrachten met steeds een andere samenstelling
• (Gezelschaps)spelletjes spelen in teams
• Kennismakingsbingo
• Kind van de dag

Norming

• Klassengesprek voeren:  wat willen wij voor klas zijn?
• Klassenregels samen bedenken
• Regels positief opstellen
• Continue aandacht voor de afgesproken regels

Storming

• Kind van de dag, waarbij de positieve eigenschappen van een kind centraal blijven staan.
• Stimuleren om elkaar complimenten te blijven geven
• Ingrijpen bij conflicten
• Aandacht voor het aanleren of herhalen van sociale vaardigheden
• Oplossingsgericht evalueren
• Fysieke actviteiten
• Rollenspelen m.b.t de regels
• Samenwerkingsactiviteiten waar je op elkaar moet kunnen vertrouwen.

Performing:

• Geef de kinderen verantwoordelijkheden in de klas
• Gebruik cooperatieve werkvormen en biedt groepsopdrachten aan
• Laat de kinderen meepraten in een groepsvergadering, leerlingenraad of..?
• Blijf aandacht houden op de positieve situates
• Kom regelmatig terug op de regels
• Zorg voor voorspelbaarheid, planning, structuur en dus duidelijkheid

Adjourning:

• Voer kindgesprekken om terug te blikken op het afgelopen jaar
• Laat de kinderen een overdracht schrijven naar de nieuwe leerkracht. 
• Schrijf een brief aan de volgende groep; wat is zo specifiek voor deze groep?
• Organiseer een afscheidsmoment met elkaar

Ondersteunende materialen voor de gouden schoolweken:

De volgende boeken zouden eigenlijk op elke school beschikbaar moeten zijn. Ze zitten vol waardevolle tips en materialen:

Zeker tijdens de gouden weken is het heel belangrijk om in je weekplanning wat ruimte in te roosteren voor extra activiteiten maar welke activiteiten dan?
Lang zoeken hoef je niet, want hier staan een aantal links van mooie materialen op een rij:

Juf Maike – Lespakket voor de gouden weken
Jelly Bijlsma – Aan de slag met groepsvorming
Basisonderwijs.online – De gouden weken lesmateriaal

Om deze blog te bewaren: