Elk jaar is het weer een verrassing wat voor groep je krijgt. Bij de overdracht krijg je wat voorinformatie, maar vaak moet je de groep zelf ook ervaren. Natuurlijk kan het ook zo zijn dat de groepssamenstelling kan veranderen, waardoor er een nieuwe groep gevormd gaat worden. Deze blog is een vervolg op ‘De gouden weken: zo maak je er een echte groep van!
Aandacht voor groepsvorming
In de eerste schoolweken moet er veel aandacht gaan naar de groepsvorming. Bij zowel sociaalvaardige als pittigere groepen is dit van belang. Neem er de tijd voor: maak veel gebruik van enigizers en werkvormen om het groepsgevoel en normen te ontwikkelen. In een eerder genoemde blog vertel ik meer over deze gouden schoolweken. Juist hier bouw je een basis voor het hele schooljaar.
Een andere aanrader is om het boek ‘De gouden weken 2.0’ aan te schaffen.
Hier zit een planning met uitgeschreven activiteiten bij voor een nieuw te vormen groep, een al bestaande groep en een pittige groep. Juist dit vind ik een echte aanrader, omdat elke groep iets anders van jou als leerkracht nodig heeft.
Groepsontwikkeling
In de normingsfase is het van belang dat een groe kiest voor positief leiderschap en respect en acceptatie belangrik vindt. Een leerkracht zonder kennis of vaardigheden direct een negatieve groepsnorm krijgt. Besef wel dat je als leerkracht zeker in de onder- en middenbouw een belangrijke rol hebt in de ontwikkeling. De kinderen zin nog erg egocentrisch. Het is dus belangrik om te werken naar een geleide groep waarbij je actief stimuleert om tot positieve normen te komen. Dit doe je door veel aandacht te besteden aan de groepsvorming. In ieder geval tijdens de gouden- en zilveren schoolweken, omdat in deze periodes de groepsvorming aandacht nodig heeft. Klassen waarin regels en routines slecht functioneren laten veel verstoring van de les zien.
Onderwijsbehoeften van een moeileuke gedragsgroep
Ondanks je aanpak van de gouden schoolweken, kan het toch zo zijn dat je de groep als pittig ervaart of dat je merkt dat niet alle kinderen zich veilig voelen. Of je hebt bij de overdracht ontvangen dat dit een pittige groep is. Je maakt er een moeileuke groep van, om de uitdaging aan te gaan!
Als het fundament broos is, moet je vanaf het startpunt beginnen. Zo kun je gaan bouwen aan groepsvorming. Dit betekent dus niet perse een les te draaien uit de methode, maar te kijken wat jouw groep nodig heeft. Wil ik natuurlijk niet zeggen dat je de lessen uit de SEO methode aan de kant moet leggen, maar maak wel bewuste keuzes: soms is het te combineren, soms is een activiteit verder uit te bouwen en soms zijn er andere prioriteiten. Besef wel dat deze groep meer nodig heeft dan een bepaalde SEO methode. Dit is vooral preventief aanbod en deze klas heeft meer nodig. De benodigde tijd voor positief gedrag te krijgen, blikt af te hangen van hoe complex het gedrag is. Blijf dus gewenst gedrag herhalen, zodat dit een gewoonte vormt.
Veiligheid in de klas
Kinderen voelen zich veilig in een groep wanneer ze niet bang hoeven te zijn voor negatieve gevolgen van wat ze zeggen of doen. Daarbij is de lesomgeving overzichtelijk en is het duidelijk wat er van het kind verwacht wordt. Daarnaast moet een kind trouw kunnen zijn aan de eigen persoonlijke voorkeuren.
Waardering door anderen
Zodra deze veiligheid er is, kunnen kinderen open staan voor het opbouwen van een vriendschap. Elk kind heeft wel behoefte aan één of meerdere vrienden om hem heen. Wanneer je je veilig voelt, kun je openstaan voor anderen.
Wanneer een of meerdere kinderen zicht niet veilig voelen of wanneer er in een groep gekozen lijkt te zijn voor negatieve normen, is het van belang dat er actie ondernomen moet worden.
Actief werken aan verbetering
Eerst is het van belang om je zorgen, observaties (of onderbuikgevoel) eerlijk in kaart te brengen Dit kun je doen door een sociogram af te nemen of een veiligheidsthermometer te gebruiken. Kijk daarnaast naar de doelen voor sociaal gedrag. Wat zou je kunnen verwachten van kinderen op deze leeftijd? Of welke vaardigheden beheersen de kinderen/de groep nog onvoldoende? Welke regels/afspraken/routines hebben aandacht nodig?
Groepsregels
De regels zijn een middel om tot een positief klimaat te komen. Probeer niet de regels van de leerkracht door te drukken, zonder dat ze duidelijk zijn en door de groep gedragen worden. Probeer dit in vijf regels uit te werken. Na de aandacht in de weken is het een idee om elke week een doel centraal te stellen. Hierbij kun je gebruik maken van de afsprakenposters groep 1-2, werkhoudingsposters voor groep 3 of voor de andere groepen zou je ze zelf kunnen maken. Consequenties zijn belangrijk, maar wees hier per leerling wel flexibel in. Hou hier rekening mee met het kunnen van een kind, de cultuur waarin hij opgroeit en hoe een kind leert van een consequentie. Als de regels in de groep ondanks positieve inoefening niet beklijven, is het goed om hier een groepsgesprek of groepsvergadering over te voeren.
Actieve werkvormen
Actieve werkvormen wordt over het algemeen door iedereen wel ingezet. Maar een actieve werkvorm ‘doelloos’ inzetten is weinig effectief. Bedenk vooraf wat je doel is (passend bij de doelen voor de groep) en zet hier een actieve werkvorm bij in. Overigens is een actieve werkvorm pas effectief, wanneer je de activiteit goed nabespreekt. Benoem het gedrag van de groep: wat zag je en wat was het vervolg hierop? Met activerende vragen kun je kinderen laten ontdekken wat ze geleerd hebben en hoe ze dit kunnen inzetten in de dagelijkse activiteiten. Vat dit samen en maak afspraken waar mogelijk.
Gedrag naar anderen
Ondanks alle regels moeten de kinderen ook de ruimte te krigen om te groeien. Soms kunnen kinderen wat onhandig gedrag laten zien. Het is om samen met een kind te bespreken of dit gedrag handig en passend is. Kijk daarmee samen met de kind (en/of de groep) naar wat dit gedrag in de toekomst oplevert.
Maar dit betekent niet dat alleen praten de oplossing is. Wanneer er onveilig gedrag is naar een ander kind, is het van belang om als leerkracht te handelen. Ondersteun de leerling en neem het voor de leerling op. Handel ook adequaat naar de situatie. Hier mag je zeker tijd voor nemen, maar hou de betrokkenen op de hoogte. Overleg met een gedragsspecialist binnen de school is zeker ook een aanrader.
Nadat een situatie voor dat moment opgelost is, is het ook goed om ouders te informeren. Afhankelijk van de communicatielijnen op school, zou ik hier een kort en feitelijk bericht naar ouders sturen. Het doel is om ouders op de hoogte te brengen van wat er zich heeft voorgevallen en welke acties er genomen zijn.
Werken aan een opwaartse spiraal
Door bovenstaande acties werk je aan een opwaartse spiraal. Een moeilijke groep, wordt een moeileuke groep als jij hierin een uitdaging ziet. En elke succes is er één, waardoor je energie krijgt om er samen met de kinderen voor te gaan.
Maar besef dat dit ook bi de kinderen zo werkt. Complimenteer de kinderen op wat hij of zij doet en doe dit zo specifiek mogelijk, gericht op het proces (wat is er zichtbaar van wat er besproken is in de klas?) en het gedrag in een bepaalde situatie.
