Een kindertekening geeft een volwassene veel informatie. Vaak kunnen kinderen door middel van tekeningen de gevoelens verduidelijken naar een volwassene. Maar een kindertekening kan ook veel aan de leerkracht vertellen. Niet alleen gevoelens over school, de klas of viendjes of vriendinnetje, maar nog meer. Een kindertekening maakt ook een ontwikkeling zichtbaar. Een ontwikkeling van het wereldbeeld, motoriek én een ontwikkeling van het tekenen. Vandaag vertel ik je graag meer over het gebruik van kindertekeningen in de klas.

Kindertekeningen

Sommige kinderen kunnen geen genoeg krijgen van tekenen en kleuren. Andere kinderen spelen liever met ander materiaal. Toch kan een kindertekening juist zoveel vertellen over het wereldbeeld en over zijn of haar ontwikkeling. Hoe zorg je voor een ontwikkeling van het tekenen? Welke ontwikkeling maakt een kind door? In deze blog geef ik je meer informatie over kindertekeningen en hoe je de kindertekening een rol kunt geven binnen ons onderwijs.

Wat kun je aflezen in kindertekeningen?

Kindertekeningen kunnen veel vertellen over wat het kind beleeft of hoe het kind zich voelt. Natuurlijk zijn leerkrachten geen …., maar toch kun je als leerkracht wel informatie lezen uit kindertekeningen, zodat je weet wat de kinderen voelen of denken:

Gebruik van donkere, zwarte kleuren: het kind zit niet lekker in zijn vel
Tekenen van een huis met mensen: het kind verwerkt een ervaring over de gezinssituatie.
Tekening met zon en andere natuurverschijnselen: het kind staat open voor de buitenwereld
Gebruik van meerdere vrolijke kleuren: het kind ervaart de wereld om hem heen als fijn.

Dit zijn een aantal aandachtspunten, maar dit is niet per definitie de betekenis van een tekening. Je moet dit meer als signalen zien en wat je hier dan mee kunt doen, vertel ik later in deze blog.

Lees meer:

Houd rekening met de ontwikkeling van een kind

Natuurlijk moet je bij het lezen van een kindertekening ook rekening houden met de tekenontwikkeling van een kind. Zo kun je bij een startende kleuter nog krabbels verwachten, zullen de kinderen later kopvoeters tekenen en zal er aan het eind van de kleuterjaren een mens ontstaan met details en zal het kind starten met het kleine tekeningen met details over de buitenwereld.

Op latere leeftijd (7-10 jaar) proberen de kinderen de wereld te ontdekken. In de tekeningen is dit zichtbaar doordat ze röntgentekeningen maken, doorschijnend tekenen. De kinderen proberen te begrijpen hoe iets werkt of hoe iets in elkaar steekt. Dit wordt ook duidelijk in tekeningen. Ook begin je verschil te zien tussen jongens- en meidentekeningen. De meiden teken vaak liefelijke taferelen, terwijl de jongens kiezen voor wat stoerdere en gevaarlijkere taferelen.

Hoe kun je gebruik maken van kindertekeningen in de klas?

Wanneer je echt meer zou willen met kindertekeningen in de klas zou je structureel kinderen een tekening kunnen laten maken.
De afgelopen jaren heb ik dit op verschillende manieren ingezet:

Ik-tekeningenboek

In het ik-tekeningenboek laat ik de kinderen na elk thema tekenen met een onderwerp. Dit zijn onderwerpen als ‘ik in de herfst’ en ‘ik ben in het circus’
Binnen het onderwerp is het kind vrij om te tekenen, maar wanneer een kind op dit moment ergens anders mee bezig is komt het ook voor dat kinderen iets heel anders tekenen. Helemaal niet verkeerd, maar daar onderneem ik een actie op die je verderop in deze blog kunt lezen. Na het tekenen laat ik de kinderen van groep 1 benoemen wat ze getekend hebben. De leerkracht schrijft deze woorden erbij. De kinderen van groep 2 vertellen een verhaaltje erbij, die de juf even later erbij plakt.

Deze ik-tekeningenboek kun je vanaf de start van groep 1 tot het einde van schoolloopbaan laten vullen met tekeningen. Zo zal er ook een duidelijk beeld over de tekenontwikkeling ontstaan. Wanneer een kind een moeilijke periode doorgaat, zal dit ook verschillen geven met de tekening van de vorige keren.

Ik-tekeningen bij rapport of in portfolio

Een andere mogelijkheid is om bij elk rapport of portfolio een kind een tekening te laten maken. Vaak wordt er alleen gekozen om alleen het kind zichzelf te laten tekenen, maar juist het wereldbeeld kan ook iets vertellen over het kind in deze maatschappij.
Wanneer er twee of driemaal per schooljaar een rapport/portfolio mee naar huis gaat, zou ik dit per rapport/portfolio laten maken, omdat je dan echt een beeld hebt of het welbevinden en ervaringen verder groeien of dat er meer speelt.

Kindgesprekken en tekeningen

Sommige scholen kiezen ervoor om per periode een kindgesprek te voeren met elke leerling. Voor het gesprek laten ze elk kind ook een tekening maken met als opdracht om zichzelf te tekenen en de omgeving om zich heen als vrije invulling. Tijdens het kindgesprek bespreekt de leerkracht met het kind de tekening. Lees verder om te weten te komen hoe je dit kunt doen.

Lees meer: kindgesprekken met kleuters

En wat nu te doen met de tekeningen?

Wanneer je een tekening laat maken en er verder niets mee doet is dit erg jammer. Je kunt zoveel meer te weten te komen over het kind.
Alleen al daarom zou je echt met de tekening aan de slag moeten. Maar misschien vraag je je af hoe je dat dan kunt doen. Daarom een aantal tips op een rij:

Bespreken van tekening

Eén van de belangrijkste acties is een gesprek voeren over de tekening. Dit kun je al doen tijdens het tekenen. Observeer tijdens het tekenen en bij de leerlingen waar je signalen opvangt, ga je in gesprek tijdens het tekenen. Leg er geen nadruk op, maar informeer over wat hte kind tekent en ga in op de informatie die het kind geeft. Doorvragen is belangrijk, maar doe dit wel voorzichtig

Na het tekenen kun je ook een moment nemen om in gesprek te gaan. Nu hoef je natuurlijk niet met elk kind van de klas in gesprek te gaan, maar de tekeningen die jouw signalen geven, zou ik zeker bespreken. Probeer daarvoor een moment te vinden binnen de organisatie van je klas.

Wat te doen als je onderbuikgevoel niet verdwijnt?

Probeer op een later moment met het kind de zorgen die je hebt te bespreken aan de hand van de tekening. Niet alles kun je delen, maar geef wel een gedeelte van je zorgen aan of probeer te vertellen dat je denkt of dat het lijkt alsof… en vraag het kind of dit zo is en laat hem of haar dit vertellen. Bij oudere kinderen kun je samen bedenken welke acties er nodig zijn om het gevoel of de ervaring te verbeteren. Vraag aan het kind of je deze informatie ook met ouders mag delen. Probeer samen acties te ondernemen en het kind hierin te steunen om het welbevinden te bevorderen.

Soms is er ook informatie wat weinig betrekking heeft op het schoolleven, maar meer over de thuissituatie of over de vrijetijdsbeleving. Het is belangrijk dat deze informatie bij ouders en hulpverleners komt, maar ook hier moet je wel toestemming vragen om deze informatie te delen. Samen met de ib’er kun je op zoek naar de juiste hulpverlening die nodig is. Dit klinkt allemaal heel zwaargewichtig, maar in de praktijk is het niet zo dat deze situaties vaak plaatsvinden. Toch is het wel goed om te weten welke stappen je moet nemen, omdat je dan ook direct actie kunt ondernemen.

Waar kun je kindertekeningen nog meer voor gebruiken?

Kindertekeningen zijn ook goed te gebruiken om te communiceren over wat er leeft bij het kind. Maar wat als het kind zijn emoties niet goed kan uiten? Omdat het voor een kind moeilijk te communiceren is of dat het kind de taal nog niet spreekt? Dan kan het de dagelijkse leven in een klassensituatie soms moeilijk maken. Veel tekenen en daarbij enkele woorden benoemen kan dan een inzicht geven in de ervaringen in een wereld waar het communiceren moeilijk is.

Leerling (6 jaar, anderstalig):
Leerling zit tijdens het hoekenwerk in de kleuterklas een tekening te maken. Zij tekent vol met details en ik zie verschillende dieren. Ik ga naast haar zitten. Ze kan een paar dieren bij naam benoemen. Na een aantal makkelijke vragen gesteld te hebben kan kind met enkele woorden (naam andere leerling, namen van dieren) duidelijk maken dat ze voor de eerste keer een bezoek heeft gebracht aan een boerderij en dat ze hier van heeft genoten.

Leerling (6 jaar, anderstalig)
Leerling is net in Nederland op school. De situatie voor de start op school is onbekend. Leerling spreekt de taal niet en laat ongewenst gedrag zien. Leerling is erg onrustig en vraagt veel beweging. Na een aantal weken maakt hij een tekening over de situatie hoe hij van vorig land naar dit land is gegaan. Hij wordt rustig bij het tekenen en kan in enkele woorden vertellen wat hem bezig houdt.

Na deze ontdekking ging dit kind veel meer tekeningen maken en zorgde ik er voor dat ik tijdens het hoekenwerk even tijd had om met deze leerling in gesprek te gaan over zijn tekeningen. Ook ontdekte ik dat de situatie nog niet verwerkt was en dat alles nog erg onzeker was. Wanneer je dit weet kun dit meenemen in de dagelijkse praktijk en het kind hierin ondersteunen.